13 czerwca 2023 roku grupa członków PZITS Katowice miała możliwość zapoznać się z działaniem największej w Katowicach oczyszczalni ścieków - GIGABLOK.

OCZYSZCZALNIA GIGABLOK – KATOWICE

Oczyszczalnia Ścieków Gigablok jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczno-chemiczną o przepustowości 40 tys. m3 na dobę, obciążeniu 200 000 RLM.

Projekt zakładał dopływ ścieków od 307 tys mieszkańców, w rzeczywistości dopływają do niej ścieki od niewiele ponad 200 tys mieszkańców.

Jej właścicielem jest Katowicka Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna Sp. z o.o., a Katowickie Wodociągi S.A. prowadzą jej eksploatację.

Odprowadzane są do niej ścieki z północnych dzielnic Katowic, z terenów na północ od autostrady A4 po osiedle Tysiąclecia.

W ciągu roku oczyszczanych jest tu ok. 8,4 mln m3 ścieków.

Proces oczyszczania ścieków oparty jest na metodzie osadu czynnego z usuwaniem biogenów. Oczyszczalnia w części mechanicznej posiada kraty rzedkie i kraty gęste firmy MEWA, piaskownik z usuwaniem tłuszczu oraz stację higienizacji osadu.

Oczyszczalnia wyposażona jest również w dwie komory fermentacyjne osadów, w których powstaje biogaz wykorzystywany do wytworzenia energii elektrycznej i cieplnej.

Docelowo można uzyskać 300 m3 biogazu na dobę.

Miejsca powstawania odorów oczyszczalni są zamknięte, a powietrze z nich jest oczyszczane w biofiltrze.

Na część biologiczną kierowane jest 4100m3/h ścieków, jeżeli w porze deszczowej przepływy są większe, kierowane są na przelew i do zbiorników retencyjnych.

POCZĄTKI

Pierwsza oczyszczalnia, jaka powstała na terenie obecnie istniejącego obiektu, została wybudowana w latach 1950-1960.

Według projektu miała być ona wyposażona w ciąg oczyszczania mechanicznego, biologicznego oraz przeróbkę osadu z jego fermentacją i odwadnianiem.

Z dwóch zaplanowanych wybudowano jedynie ciąg mechaniczny wyposażony w kraty rzadkie, trzy przepompownie ścieków, piaskowniki pionowe oraz osadniki wstępne, a także przepompownię osadu wraz z dyspozytornią i poletka osadowe.
Wybudowano również budynek dmuchaw, służących do napowietrzania bioreaktora, adaptowany w okresie późniejszym na magazyn oraz fundamenty pod cztery komory fermentacyjne.

Ciekawostką jest, iż akurat te obiekty można oglądać do dnia dzisiejszego. Jak łatwo sobie wyobrazić, oczyszczalnia tego typu usuwała ze ścieków jedynie większe zanieczyszczenia, które były zatrzymywane na kratach oraz piasek i zawiesinę znajdującą się w ściekach przepływających przez pozostałe obiekty.

Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku powstał projekt modernizacji oczyszczalni, zakładający wyposażenie jej w ciąg oczyszczania biologicznego.

W latach 1980-1984 wybudowano obiekt pod nazwą "GIGABLOK" z Sekwencyjnym Reaktorem Biologicznym, w skrócie SBR. Technologia tego reaktora zakładała, że proces usuwania związków azotu i fosforu ze ścieków odbywał się w tym samym zbiorniku, będąc jedynie rozłożonym w czasie i przebiegając przy różnych warunkach natlenienia układu.

Nazwa oczyszczalni wzięła się od typu reaktora SBR, jaki został wtedy zastosowany. Reaktory te w zależności od ich wielkości nazwane były Hektablok, czy Miniblok. Opisywana oczyszczalnia posiadała największy z nich i dlatego też otrzymała nazwę - Gigablok.

Oczyszczalnię wyposażono w innowacyjny system zagęszczania osadu nadmiernego w kolumnach flotacyjnych, które w końcowej ocenie działania niestety nie sprawdziły się. Inne urządzenia, jak systemy zasilania komór ściekami, czy pływające koryta służące do usuwania oczyszczonych ścieków z bioreaktorów, miały nowatorski charakter.

Z upływem czasu efekty pracy oczyszczalni przestały odpowiadać zaostrzonym przepisom dotyczącym jakości ścieków oczyszczonych
i konieczna stała się budowa nowego obiektu spełniającego zakładane normy.

Projekt „Katowice - oczyszczanie ścieków”

obejmował dwa zadania:
- zbudowanie nowej oczyszczalni ścieków w miejscu dotychczas istniejącej
- oraz modernizację 7 kilometrowego odcinka kanalizacji wzdłuż rzeki Rawy.

Dzięki modernizacji sieci kanalizacyjnej ścieki sanitarne i deszczowe ze zlewni rzeki Rawy odprowadzane są do oczyszczalni ścieków Gigablok. Budowa oczyszczalni pozwoliła uzyskać poziom oczyszczania ścieków zgodny z wymogami Unii Europejskiej.
Prace związane z przebudową oczyszczalni były realizowane przy założeniu, że proces oczyszczania ścieków na starym obiekcie będzie utrzymany do momentu uruchomienia nowej oczyszczalni.

Kontrakt „Projekt, budowa i uruchomienie oczyszczalni ścieków Katowice, Polska”, współfinansowany z Funduszu Spójności Unii Europejskiej obejmował wykonanie projektu budowlanego, wykonawczego i powykonawczego w zakresie wszystkich branż.

Zakresem przebudowy objęto ponad 40 obiektów o różnym przeznaczeniu i różnej konstrukcji.

Modernizacja obiektu trwała od 2004 do 2009 roku.

Użytecznym produktem ubocznym fermentacyjnego procesu oczyszczania biologicznego jest biogaz zawierający metan.

Gaz ten służy jako paliwo dla celów ogrzewania budynków administracyjnych na terenie oczyszczalni oraz zasila układ kogeneracyjny, wytwarzający ciepło i energię elektryczną. Nominalna moc elektryczna generatora prądotwórczego zasilanego biogazem wynosi 280 kW.

W zależności od stopnia obciążenia oczyszczalni, ilość wytwarzanej energii elektrycznej może osiągać 100 000 kWh rocznie.

Dane techniczne oczyszczalni:

• przepustowość 40.000 m3/d
• RLM = 200.000
• Gigablok po przebudowie jest oczyszczalnią typu mechaniczno-biologiczno-chemicznego z podwyższonym oczyszczaniem biogenów, czyli związków nawozowych: azotu i fosforu.

UKŁAD TECHNOLOGICZNY

MECHANICZNA CZĘŚĆ OCZYSZCZALNI

Kolejno zdjęcia przedstawiają: dopływ, piaskownik, przelew na osadniku wstępnym

BIOLOGICZNA CZĘŚĆ OCZYSZCZALNI

                                                                                                                    Na zdjęciach komora napowietrzania, odpływ z komory napowietrzania.

Osadniki wtórne - 40,00 m  i działający przelew.

Pompownia osadu czynnego

Osadowa część oczyszczalni

Zagęszczacz osadu i wirówki.

Zagęszczony osad kierowany jest do komór fermentacyjnych z 20 dniowym czasem zatrzymania.

Wytworzony w czasie fermentacji biogaz wykorzystywany jest jako paliwo dla celów ogrzewania budynków na terenie oczyszczalni oraz zasila układ kogeneracyjny, wytwarzający ciepło i energię elektryczną.

Nominalna moc elektryczna generatora prądotwórczego zasilanego biogazem wynosi 280 kW

Dziękujemy dyrekcji oczyszczalni za umozliwienie zapoznania się z technologią oczyszczalnia ścieków na oczyszczalni GIGABLOK.

Część materiałów zaczernięta z opracowań:

 Royal HaskoningDHV, www: https://haskoningdhv.pl/projects/oczyszczalnia-sciekow-gigablok-w-katowicach/
w oparciu o stronę: https://www.wodociagi.katowice.pl/sciezka-edukacyjna-gigablok/oczyszczalnia